Place de l'Opera, 6 januari 2014

door Mordechai Aranowicz

Verdi: La forza del destino, München, 22. Dezember 2013, Vorstellung 5. Januar

Droompaar Harteros-Kaufmann siert Forza

In een oogwenk waren alle voorstellingen voor de nieuwe productie van La forza del destino bij de Bayerische Staatsoper uitverkocht. Vocaal werd dat animo zeker beloond, met het ‘Münchner Traumpaar’ Anja Harteros en Jonas Kaufmann in de hoofdrollen. Theatraal was het een teleurstelling. La forza del destino was de tweede nieuwe productie van het seizoen in München. Ik bezocht de vijfde voorstelling, toen de sterrenprestatie van Kaufmann en Harteros – die voor het eerst samen in deze opera te zien waren – al lang en breed bekend was. De enscenering was voor mij een grote teleurstelling. Regisseur Martin Kusej leek bij zijn werk weinig op de kracht van de muziek te durven vertrouwen. Het doek ging al open tijdens de beroemde ouverture. De familie Vargas – met zijn autoritaire hoofd, de Marchese di Calatrava – zat aan een houten tafel te dineren. Die tafel, die in vele sleutelscènes een rol speelde, moest de alomtegenwoordigheid van de door een tragisch ongeval om het leven gekomen vader van Leonora verduidelijken. De regisseur hield, toegegeven, tot aan het einde toe consequent vast aan zijn concept. Toch lukte het hem niet om meer over het handelen en voelen van de personages te vertellen. In plaats daarvan belastte hij de opera met veel aan het werk vreemde beelden, die ook nog van de muziek afleidden. De verplaatsing van het drama naar het heden droeg ze net zo weinig bij aan een dieper begrip van het werk als de deels smaakloze Ground Zero- en Abu Ghraib-verwijzingen, die op de ingewikkelde bühneconstructie van Martin Zehetgruber werden vertoond. Het doopritueel dat een Leonora-dubbelgangster tijdens ‘La vergine degli angeli’ bij de als sekte neergezette kloostergemeenschap moest ondergaan, was storend en onnodig. Net als de seksorgie in het soldatenkamp in de derde akte. Pas in de slotscène, toen Anja Harteros (Leonora) bij ‘Pace, pace mio Dio’ uit een gigantische berg vallende witte kruizen tevoorschijn kwam, lukte het Kusej om een ontroerend beeld neer te zetten – maar dat was voornamelijk te danken aan de zangeres, die de gehele avond schitterde. Met haar in de hoogte blinkende sopraan, haar wonderschone legati en betoverende piani zette de door het publiek geliefde Harteros een spannend portret van de ongelukkige Leonora neer. Jonas Kaufmann klonk tot aan Alvaro’s aria in de derde akte nog wat terughoudend. Misschien een gevolg van de verkoudheid, waardoor hij één van de voorafgaande voorstellingen had moeten afzeggen? In het vervolg van de voorstelling hervond de publiekslieveling niettemin zijn gebruikelijke vorm en zette het publiek met zijn zang en bewogen spel aan tot een ovatie. In de uitdagende duetten met de lichte bariton van Ludovic Tézier harmoniseerde Kaufmann perfect. Tézier was zijn partij van de wraakzuchtige Don Carlo di Vargas met bravoure meester. Vitalij Kowaljow voelde zich met zijn zijden bas duidelijk meer op zijn gemak in de rol van Padre Guardiano dan in de korte rol van Marchese di Calatrava, terwijl Roberto Girolami als Fra Melitone een blijvende indruk achterliet. Preziosilla (Nadia Krasteva) werd door kostuumontwerpster Heidi Hackl omgevormd tot ‘Domina’. Bij haar tweede entree moest ze een figurant aan een leren riem over het toneel slepen. Ze zong haar partij met veel passie en broeierige mezzoklanken, zonder echter in het ‘Rataplankoor’ registerbreuken te kunnen verhullen. Het koor – ingestudeerd door Sören Eckhoff – kweet zich met grote klankpracht van zijn taak. Dirigent Asher Fish moest daarentegen aan het einde van de avond duidelijke blijken van ongenoegen incasseren. Naast een paar prachtige momenten ontrak het zijn directie vaak aan spanning. De ouverture was veel te hard en ongenuanceerd, terwijl hij op andere momenten de muziek veel te lang uitrekte. Zelden kwam alles daarom samen in een overtuigend geheel. Terwijl het publiek de zangers met enthousiast applaus bedankte, heerste er vanwege de enscenering al in de pauze ontgoocheling. Het is de Bayerische Staatsoper aan te bevelen om in toekomstige Verdi-ensceneringen meer op de kracht van de muziek te vertrouwen.