|
|
|
|
|
De Standaard, 18 april 2009 |
Willem Bruls |
De pure emotie van Puccini
|
PAPPANO NEEMT NIEUWE VERSIE OP VAN 'MADAMA
BUTTERFLY' — Samen met de sterren Angela Gheorghiu en Jonas Kaufmann nam de
dirigent Antonio Pappano Puccini's 'Madama Butterfly' op. |
|
Het best bewaarde geheim van Rome is het
Auditorium Parco della Musica even buiten het oude centrum van de eeuwige
stad. Het moderne complex met drie concertzalen en een openluchtbühne werd
in de jaren 1990 gebouwd door de sterarchitect Renzo Piano. Bij de eerste
graafwerkzaamheden stootte men meteen op de resten van een Romeinse villa,
die als museum in het gebouw werd ingepast. Verder zijn er restaurants, een
prachtig muziekinstrumentenmuseum en een boek- en cd-handel om van te
watertanden.
Met het Parco kreeg Rome eindelijk de volwaardige concertzaal waar de stad
recht op had. Want in dit complex zetelt namelijk ook de Accademia Nazionale
di Santa Cecilia, met haar wereldberoemde gelijknamige orkest. Het is zonder
twijfel het beste van het land.
Antonio Pappano, die na de Munt naar Covent Garden in Londen vertrok, werd
in 2005 benoemd tot chef-dirigent van het Romeinse orkest. Hij verdeelt zijn
aandacht sindsdien over deze twee Europese hoofdsteden.
Het Italiaanse repertoire en vooral Giacomo Puccini hebben Pappano altijd na
aan het hart gelegen. Zijn eerdere opname van La bohème is legendarisch. Nu
heeft hij met zijn uitstekende orkest een nieuwe opname gemaakt van Madama
Butterfly, met een sterrencast waarin vooral de sopraan Angela Gheorghiu en
de tenor Jonas Kaufmann opvallen.
Dat betekent niet dat er tijdens de repetities en opnames in het Parco della
Musica tijd voor sterallures is. Pappano is veeleisend en gaat minutieus te
werk. Iedere tien seconden legt hij het orkest en de zangers stil, waarna
hij hen om nog gedetailleerder accenten vraagt: 'Deze inzet moet een beetje
piu pianissimo' kapittelt hij de tweede violen. En tot Gheorghiu: 'piu
entusiastico, Angelina'. Over musici die veel te laat van de koffiepauze
terugkomen, is Pappano hevig ontstemd. Grote kunst moet met grote
concentratie worden gemaakt, ook onder de Italiaanse zon.
Precisie
Na de repetitie spreken we maestro Pappano als hij uitgeput in zijn
dirigentenkamer zit te puffen: 'Nee, het gaat me niet alleen maar om
uiterste precisie. Natuurlijk geeft Puccini alle bewegingen en klanken
precies weer, waarmee een fijne lijn door de hele opera loopt. Maar het is
belangrijker om aan alle dynamische verschillen de juiste aandacht en het
juiste gewicht te geven. Ook is er het grote gevaar om sentimenteel te
worden. Zo moet je in een walsdeel op het juiste moment nadruk geven en gas
terug nemen. Om het zo'n uitgesproken danskarakter te geven.'
Het combineren van de opera in Londen en het orkest in Rome geeft Pappano
veel voldoening: 'Ik heb hier bij het Santa Cecilia veel geleerd, en veel
Beethoven, Bach, maar ook Boulez, Varèse en Maderna gespeeld. Door de
transparantie en het analytische karakter van de symfonische muziek ben ik
een betere dirigent geworden, ook voor opera.'
Daarvan profiteren de zangers bij deze opname volop en de Roemeense
stersopraan Gheorghiu laat niet na haar dirigent te prijzen: 'Na mijn eerste
samenwerking met Pappano wist ik dat dit de dirigent van mijn opnames zou
worden. Hij werkt heel gedetailleerd en hij begrijpt me. Tegelijkertijd is
hij muzikaal gepassioneerd.'
De titelrol van Madama Butterfly oftewel Cio Cio San is voor Gheorghiu een
genot om te zingen: 'Ik hou erg van het Italiaanse repertoire, maar Puccini
heeft nog een extra kwaliteit. Elk gezongen woord vormt een voortdurende
dialoog met het orkest. Zo lijkt het alsof ik samen met de orkestmusici
speel.'
'Maar er zijn ook valkuilen. Het werk is rijk georkestreerd, met een
machtige klank, dus het vereist nogal wat dramatische inspanning.' Pappano
eist van Gheorghiu volledige concentratie: 'Of ik ook van de stad Rome
geniet, vraagt u? Neen, ik zie alleen de hotelkamer, de taxi en de
opnamestudio in het Parco della Musica…'
Doorleefd
Voor Pappano is in Madama Butterfly de oriëntaalse kleuring van orkest en
stemmen belangrijk. Het verhaal speelt in Japan, waar de piepjonge geisha
Cio Cio San verliefd wordt op een Amerikaanse officier, Pinkerton. Die laat
haar vervolgens in de steek, na haar zwanger te hebben gemaakt. Cio Cio San
verkeert in de illusie dat hij zal terugkomen om haar te trouwen. Als
Pinkerton na een aantal jaren met een Amerikaanse echtgenote verschijnt,
pleegt de gebroken Cio Cio San zelfmoord.
Pappano: 'De verbeelding van Japan is een sleutelelement in deze muziek.
Alles herinnert aan het Oosten: de kleur, het ritme... Soms is het werk
zelfs geparfumeerd. Voor de rol van Cio Cio San heb je een doorleefde vocale
overtuiging nodig, en dat heeft Gheorghiu.'
Voor de mannelijke tegenspeler, de ontrouwe Pinkerton, heeft men de Duitse
tenor Jonas Kaufmann gekozen, iemand die in korte tijd een bliksemcarrière
heeft gemaakt. Geschoold in het Mozartvak begeeft hij zich al enige tijd in
het Italiaanse en Franse repertoire en in het Wagnervak.
Kaufmann: 'Ja, mijn stem ontwikkelt zich, maar dat betekent niet dat ik het
Mozartvak opgeef. Het ene hoeft het andere niet uit te sluiten. Bovendien
geeft mijn lyrische scholing een aparte kleur aan de meer dramatische en
zwaardere rollen, aan Wagner zowel als aan Puccini.
Kaufmann is enthousiast over de samenwerking met Pappano en Gheorghiu in
deze opname: 'Ik was eerst een beetje bang dat de studio-opname koud en
sfeerloos zou zijn. Het tegendeel is waar. Er heerst een intensieve
spanning, Pappano is een enthousiasmerende dirigent en Gheorghiu heeft
temperament. Ik heb nog niet zoveel Puccini gezongen, voornamelijk in La
bohème en Tosca, maar ik hou van de pure emotie in deze muziek. Die creëert
een soort magie, een ban, waarin je meegezogen wordt.'
'Belangrijk is daarom dat de emotie geen buitenkant, geen kitsch wordt, maar
van binnenuit beleefd wordt door de vertolker. Puccini's muziek is zo
precies uitgeschreven dat die als het ware een tapijt voor je gevoelens
uitspreidt. Daarin heb je minder individuele vrijheid dan bijvoorbeeld bij
Verdi, die minder gedetailleerd schrijft en daardoor meer
interpretatiemogelijkheden biedt. Maar Puccini is een magische klankwereld.'
Is Pinkerton niet een beetje een ondankbare partij? Butterfly heeft veel
meer te zingen, en bovendien is hij niet bepaald een sympathiek personage.
Hij maakt een veel te jong meisje zwanger en vertrekt dan. Kaufmann lacht:
'Ja, ergens is hij een misdadiger. Maar vocaal is zijn partij wondermooi,
zoals in het liefdesduet of in het “America forever,. En in veel scènes is
hij wel degelijk belangrijk, hij is de mannelijke held. Het genot dat ik bij
zijn melodieën beleef, is ongekend.
Ook Pappano is blij met zijn solisten en met de mogelijkheid tot deze
opname. Mist hij Brussel niet een beetje? Hij antwoordt met een volmondig
ja, zonder enige aarzeling: 'De bewegingsvrijheid en de experimenteerruimte
van de Munt mis ik. Het is een onvergetelijke ervaring geweest, waarbij ik
muzikaal enorm ben gegroeid.' |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|